Sinds deze week heb ik een wekelijkse column op BNR, genaamd Ongevraagd Advies! Ik doe deze column samen met een aantal andere die de column op andere dagen doen. Alle Ongevraagde Adviezen volg je via Spotify, de links naar mijn column zet ik altijd onderaan. Ik ga proberen om wekelijks ook mijn column (zo ongeveer) hier uit te schrijven omdat ik dan net wat meer informatie kwijt kan, en omdat je maar nooit weet of die audio files er over een paar jaar nog zijn! Wie schrijft die blijft, ook in 2023!
Het wordt misschien nog even zoeken naar de vorm, maar ik ga voorlopig de vorm gebruiken waarin ik het ook voorbereid, als een soort vraaggesprek aan mezelf!
Dit advies is voor…
Ouders van tieners. Het nieuwe schooljaar is begonnen, dus een mooi moment als ouders weer een na de denken over de huisregels en dan niet alleen over zakgeld en bedtijd maar ook over telefoongebruik.
Wat zijn op dit moment de regels op scholen?
Op school speelt het heel erg, de overheid zag eigenlijk graag een verbod, maar dat vonden scholen toch wat ver gaan, en komt nu met een dringend advies per 1 januari: thuis of in de kluis moet het devies worden waar scholen zelf afspraken over moeten maken. Ik vind het vaak heel erg goed dat scholen zelf besluiten mogen maken over zaken, en ook hier zie je dat het genuanceerder ligt dan zomaar “verbieden en door”.
Leerlingen komen soms met hele goede argumenten, bijvoorbeeld: mag ik mijn telefoon erbij pakken, want ik moet inloggen en ik heb mijn wachtwoord in een password manager. Ja, dat is een goed idee! Beter dan 1234 als wachtwoord. Maarja… Dan zeg ik ja, en dan zitten ze zo weer op hun telefoon te tiktokken. Als je er, zoals ik, 30 in de klas hebt, dan is handhaven echt lastig, en een algeheel verbod dus moeilijk omdat er soms prima redenen zijn.
Waarom zijn telefoons eigenlijk zo verslavend?
Omdat ze zo gemaakt zijn! Een telefoon zelf is helemaal niet inherent verslavend, maar apps zijn gemaakt om je aan de kijk te houden, want na een tijdje komen er reclames, en hoe langer je kijkt, hoe meer reclames je te zien krijgt. Dat is dus heel anders dan vroeger, toen ik als tiener op de bank tv keek. Na een tijdje is het programma voorbij en heb je een natuurlijk “stopmoment” te pakken. Nu is het gewoon nooit afgelopen en blijf je bezig.
En dat is helemaal niet inherent zelfs aan social media, dat is een vrij recente ontwikkeling! Nog niet zo heel lang geleden zag je alleen berichten van mensen die je volgde en was je na een tijdje “klaar”, je had alles wel gezien. Nu krijg je als je door je vrienden heen bent, ook aangeraden video, ads en berichten van mensen die je niet volgt. Er zit er geen eind mee op en moet je dus zelf zorgen dat je weet wanneer het genoeg is.
Nu moet je veel metacognitieve vaardigheden hebben om te kunnen bedenken: “ho wacht eens, ik lig hier nu al een uur, mijn brein is nu in pulp aan het veranderen”. Dat hebben we als volwassenen zelf ook al, dat je af en toe denkt: “heb ik nou weer een uur kattenfilmpje gekeken?” Maar dat vergt juist die vaardigheden die tieners vaak nog niet goed ontwikkeld hebben, namelijk vooruit denken en plannen en jezelf reguleren.
Hoe helpen we kinderen hier beter bij?
We hebben met elkaar universele mensenrechten van het kind afgesproken. We zouden die moeten uitbreiden met digitale rechten! En dan dus niet het recht om lekker zoveel maar te telefonen als je wilt, maar juist bijvoorbeeld deze:
- Het recht om klaar te zijn met je telefoon
Het recht om met minder moeite na een uur te kunnen zeggen: en nu is het op, ik ga wat anders doen. - Het recht om je te onttrekken aan contexten
Vroeger kreeg je op school je huiswerk en cijfers, thuis was je thuis en kon school je niet bereiken. Nu werken veel schoolapps (ook die van mijn school) zo dat als ik als docent een cijfer invoer, een kind dat meteen ziet. Ook als het een onvoldoende is op zaterdag om 9 uur ’s avonds. Een kind kan dan niet vragen waarom, en is thuis opeens met school bezig, of als hij in de kantine zit bij de hockey. Heel stressvol en onnodig. Schoolapps zouden in het weekend dicht moeten kunnen. Niet alleen voor cijfers, maar ook bijvoorbeeld voor kinderen die gepest worden, dan moet school vooral op school blijven en niet ook naar thuis overspringen.
Hetzelfde geldt andersom. Op school moeten kinderen niet worden lastiggevallen met dingen van thuis, die helemaal niet altijd fijn zijn. - Het recht om je vol te kunnen concentreren (of vervelen)
Als je je echt op iets wilt concentreren moet je telefoon niet alleen uit je hand maar uit je kamer. Dat is zelfs voor ons volwassenen heel moeilijk, maar het werkt echt zo. Onderzoek laat zien dat mensen, als ze een taakje moeten uitvoeren met de telefoon in de hand dat slechter doen. Dat is natuurlijk wel voorspelbaar. Maar zelfs als ze hun telefoon met het scherm omlaag op tafel hadden, presteerden ze minder! Dus je telefoon in je blikveld, kost jezelf gewoon IQ punten, en waarom zou je dat doen?
Dat betekent ook dat je je af en toe verveelt, dat je afgeleid raakt bij een moeilijk stukje tekst, maar juist op die momenten kom je tot iets moois of leuks. Leren om, als je afgeleid raakt, door te zetten, en als je vast zit even te gaan wandelen ipv op je telefoon gaan, dat zijn hele belangrijke lessen.
Zouden ouders hier op moeten letten?
Ja, dat is een goed idee, en dat werkt ook! Anti-rookreclames gingen pas goed werken toen ze niet op rokers zelf, maar op hun kinderen gericht werden. Pas toen “meeroken” werd bewezen en rokers de slechte effecten op hun kinderen doorkregen, werd roken echt langzaam minder populair. Ik hoop dat we dat effect ook voor “telefonen” kunnen bereiken: als ouders gaan beseffen hoe slecht het is voor kinderen, krijgen we misschien beweging in de zaak. Een soort niks18 van Erik Scherder maar dan voor telefoons
En goed voorbeeld doet natuurlijk ook goed volgen!
Onderzoek laat ook zien dat een kwart van de ouders tijdens het eten op de telefoon kijkt, maar de meerderheid (70%) van kinderen dat vervelend. Kinderen weten dus eigenlijk goed wat verstandig is maar hebben nog hulp nodig om dat zelf ook te doen. Zoals bij heel veel andere dingen!
Het advies voor ouders van tieners luidt: let beter op het telefoongebruik van je kinderen. Bespreek niet alleen hoe lang ze op de telefoon mogen maar ook wat voor apps ze wel en niet wanneer gebruiken.
