Mijn geschreven column is deze week tamelijk anders dan mijn gesproken column, dus staat de link onderaan. De boodschap is hetzelfde maar de vorm is anders. In deze tekst unpack ik namelijk de tekst van Bregman bij Lubach stap voor stap en dat is op de radio moeilijker.

Het gaat om dit filmpje, je kan het natuurlijk zelf eerst kijken om te zien hoeveel tegenstrijdigheid jij kan vinden voor je mijn analyse leest.

1:30 “Mijn boek is Wim Hof voor de geest”. Het begint meteen al slecht omdat Bregman zijn boek met het werk van Wim Hof vergelijkt, de ijsman die een rechtzaak aan zijn broek heeft, iets dat Lubach ook meteen al noemt gelukkig (maar waarover een al veel ouder nieuwsbericht vertelt dat hij een darmperformatie opliep door zijn darmen te spoelen in het Vondelpark) Eigenlijk zouden we hier al kunnen stoppen met deze post want beter dan Bregman hier zelf doet, kunnen we het niet samenvatten! Het is pseudowetenschappelijke onzin waardoor mensen zich beter kunnen voelen over zichzelf (Ik spring in een koud bad! Ik ga bomen planten in Afrika!) Maar goed ik heb nog meer in petto dus ik ga ervoor.

2:23 Lubach toont het schema van Bregman uit zijn boek, maar noemt daarbij meteen een tekortkoming, namelijk: “De helft van Nederland doet een nuttig beroep: leraren, vuilnismannen, verpleegkundigen”. Nu als een student, zelfs een derdejaars bij mij aan komt zetten met een theoretisch framework waarin de helft van de populatie ontbreekt, dan gaat mijn wetenschappelijke spidersense aan! Hoe zinnig is een schema als er zoveel mensen ontbreken? Ik heb het even gerepareerd voor Bregman:

En dit is geen “hahaha ik heb je te pakken op een technicality”. Studenten vinden het soms stomvervelend als ik zeur over een niet-passende theorie, maar vaak legt een missend stuk data juist denkpatronen bloot en dat is hier ook meteen zo. Als je mijn schema voor je ziet, moet je je meteen afvragen hoe Bregman die missende helft ziet. Zijn dat soms geen “slimme, getalenteerde mensen die mooie opleidingen hebben gehad” (zo noemt hij namelijk de mensen namelijk die in zijn schema vallen)? Waarschijnlijk ziet hij dat inderdaad zo, een vuilnisman heeft natuurlijk in de ogen van een hoogopgeleid persoon geen mooie opleiding gehad, en misschien is de PABO dat volgens hem ook niet).

En dan snap je ook waarom de beweging die Bregman teweeg wil binnen uitsluitend binnen de bovenste helft (zijn hele worldview) kunnen plaatsvinden. Natuurlijk gaat een slim mens met een mooie opleiding geen *vuilnisman* worden, of *juf*, of *verpleegster*. Nee joh, je moet wel iets nuttigs doen, maar het moet wel leuk blijven, je moet er natuurlijk wel voldoende eigenwaarde aan kunnen extraheren!

4:00 “De zuidas is de bermuda-driehoek van talent” die zuigt alle slimme mensen op. Mooie term, die ga ik ook wel gebruiken going forward, maar hier zien we goed hoe de kritiek van Bregman zich altijd alleen op mensen richt, en nooit op systemen. Waarom is het zo dat dit gebeurt? Wat zegt dat over de wereld waarin we leven dat slimme mensen dat kiezen? Zouden we daar misschien iets aan kunnen veranderen, met een Balkenende-norm bijvoorbeeld? Nee, het is alleen de schuld van die mensen die daar werken en die, en alleen die, mogen we daarvoor verantwoordelijk houden.

4:30 “Wel idealistisch maar niet ambitieus, dat is een beetje mijn bubbel”. Hier zien we ook weer dat hij misschien die 50% die nuttig werk doen, niet eens kent (niet zo verrassend als je weet dat hoogopgeleide witte mensen het meest van iedereen in een bubbel leven in Nederland!). Dat is zijn groep mensen duidelijk niet en dat tekent, natuurlijk, zijn beeld! Ook daarom is het voor hem ondenkbaar dat iemand van de bovenste 50% naar de onderste zou gaan. De enige beweging denkbaar is in de bovenste helft, bij je hoogopgeleide vriendjes.

Maar die voorbeelden van de een naar de ander zijn er natuurlijk wel! Recent nog, Eric Corton. Niet lullen maar poetsen, letterlijk in zijn geval, en daarmee cachet geven aan de zaak. Dat mensen denken: Nou als iemand die zo cool is als Eric Corton billen gaat wassen, dan kan ik dat ook. En dan je macht gebruiken om de problemen waar je tegenaan loopt (bijv in de opleiding die hij moest volgen) aan te kaarten. Dat zo’n voorbeeld niet eens in zijn vocabulair voorkomt is alleszeggend.

4:39 “Mensen mogen niks meer van zichzelf, niet vliegen en geen vlees eten geen plastic rietjes meer gebruiken” Ok, maar… plastic rietjes zijn verboden! En geen vlees eten, dat doe je zelf ook en daar klopte je je (op een extreem seksistische manier, ook nog eens!!) voor op de borst. Dus waarom is dat nu opeens slecht? Het komt wel handig uit voor dit boek dat individuele acties niet goed meer zijn.

4:40 “In het beste geval heb je een voetafdruk van 0 en had je net zo goed niet kunnen bestaan. De dood als hoogste ideaal” Ok, er zouden proefschriften vol geschreven kunnen worden over deze drogreden en het diepbleake wereldbeeld dat hij hier laat zien, maar ik hou het even bij het individualisme dat je hier ziet als belangrijkste punt: Als jij iets doet heeft dat, volgens Bregman, alleen maar impact op jezelf. Als jij als mens geen vlees eet ben je geen voorbeeld voor je vrienden en familie. Als je als consument geen vlees eet ben je geen teken naar de supermarkten, niks van dat alles. De enige manier om invloed op andere mensen te hebben is… Als ze je boek kopen I guess? Gewoon zelf iets doen is slecht. Een beter wereld begint bij een ander, dat is zijn devies.

5:00 “Deze mensen zijn gefixeerd op woorden, je moet de juiste woorden gebruiken om onrecht te beschrijven” Hier ook weer zien we wat ambitie voor Bregman niet betekent. Mensen overtuigen om de juiste woorden te gebruiken, en dat zelf ook doen, is geen ambitie. Terwijl dat duidelijk wel een doel is dat buiten jezelf ligt, toen ik er voor koos om in mijn software niet meer het gebruikelijke “master” maar “main” te gaan voeren, was dat een bewuste actie die in niet voor mijzelf deed. Ik erken de pijn die dat woord bij een ander teweeg kan brengen en de systemen die het in stand houdt, en ik wil een goed voorbeeld zijn. Maar dat is in Bregman’s termen dus niet ambitieus.

5:00 “Deze mensen zijn gefixeerd op woorden, je moet de juiste woorden gebruiken om onrecht te beschrijven” (part 2) Nog grappiger is dat Bregman hier eigenlijk ook zichzelf beschrijft! Doet hij echt iets of is hij ook zelf vooral bezig met woorden schrijven, en met anderen de les lezen over hoe ze wel of niet moeten zijn? Hij is een karikatuur van zichzelf en hij ziet het niet eens, en helaas pakt Lubach m op dit punt ook niet echt aan.

5:21 “De ambitie van een ondernemer” De aap komt hier dan eindelijk uit de mouw. Ambitie, dat is iets dat ondernemers hebben. Schaalbaarheid, investeerders, durfkapitaal! Dat, dat, is ambitie. Gewoon een beetje luitjes een paar leventjes beter maken… nee dat is niks. Het moet wel SCHALEN! Je hoort goed de invloed die de effectief altruisme beweging op hem heeft gehad. Ik heb om een EA bijeenkomst wel eens het argument gehoord dat je juist moet doneren aan initiatieven die nog weinig krijgen, dan heeft jouw euro relatief gezien meer impact, kortom het gaat om jou.

In dit korte interview zien we duidelijk de bochten waarin Bregman zich moet wringen, en de hele stukken data en narratief die hij weg moet snijden om dit verhaal te laten lukken. Helaas zal zijn boek natuurlijk veel gelezen worden en zien we hem de komende tijd overal opduiken met lezingen. En dat vind ik niet alleen jammer omdat hij allerhande onzin presenteert. Ik vind het vooral jammer omdat hij mensen *met ambitie* aanleert dat ze zich binnen zijn kaders moeten bewegen. Dat ze niet moeten bevragen waarom er niemand meer leraar wil worden. Dat hij niet tegen mensen met sociale macht en geld zegt: ga werken in een sector die beide dingen niet heeft (zoals het onderwijs, maar ook de zorg) en verhoog daarmee het aanzien. Nee, nuttig werk doen, dat is voor andere mensen. De slimme, getalenteerde, hoogopgeleide mensen van Nederland moeten niet meteen iets nuttigs gaan doen, maar zich lekker in een door hem georganiseerd clubje eens goed gaan afvragen wat ze kunnen doen voor de wereld. Lekker in de Chesterfield, pijpje erbij en eens goed gaan denken wat we nu toch weer eens moeten gaan doen.
Niet genoeg IC-bedden? *puf puf* Wat een mysterie, iemand zou eens een startup moeten beginnen. Basisscholen die nog maar 4 dagen het rooster rond krijgen? *puf puf* Welke disruption kunnen we daar eens op loslaten…?

^{Mijn ongevraagd advies van deze week gaat over het nieuwe boek van Rutger Bregman. Je vindt alle Ongevraagde Adviezen via deze Spotify playlist of via BNR, deze editie met dezelfde strekking maar minder diepte beluister je hier:}